Mavi Boncuk |
Çimento: cement EN[1]fromIT cimento duvarcı harcı << Lat caementum 1. kırık taş, mıcır, 2. taş duvarın iç bölümüne doldurulan kırık taş ve kireç karışımı < Lat caedere, caes- kesmek, kırmak, bıçak veya keski vurmak → +sid
oldest source: [ Tıngır & Sinapian, Istılahat Lugati (1892) ]
İtalyanca cimento "duvarcı harcı" sözcüğünden alıntıdır. İtalyanca sözcük Latince caementum "1. kırık taş, mıcır, 2. taş duvarın iç bölümüne doldurulan kırık taş ve kireç karışımı" sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Latincecaedere, caes- "kesmek, kırmak, bıçak veya keski vurmak" fiilinden türetilmiştir. Daha fazla bilgi için +sidmaddesine bakınız
Beton: concrete EN[2] fromFR béton çimento veya kireç harcı << Lat bitumen 1. akçaağaçtan elde edilen reçine, 2. genelde reçine, zift, yapıştırıcı madde ~ Kelt *betu- akçaağaç
oldest source: beton [ Tıngır & Sinapian, Istılahat Lugati (1892) ]
betoniyer "[Fr bétonière] beton karıştırma makinesi" [ Özön, Türkçe-Yabancı Kelimeler Sözlüğü (1961) ]
betonarme "[Fr béton armé] demir donanımlı beton" [ Mehmet Bahaettin, Yeni Türkçe Lugat (1924) ]
betonlaşma [ m (1972) : sahillerimizi betonlaşmadan kim kurtaracak? ]
Fransızca béton "çimento veya kireç harcı" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Latincebitumen "1. akçaağaçtan elde edilen reçine, 2. genelde reçine, zift, yapıştırıcı madde" sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Kelt dillerinde yazılı örneği bulunmayan *betu- "akçaağaç.
Latince betula (akçaağaç) Gallia dilinden alıntıdır.
Harç – Harc: fromAR χarc خرج [#χrc msd.] 1. çıkma, harcama, masraf, 2. gereken şeyler, gereç, malzeme < Ar χaraca çıktı, dışarı çıktı, çıkış yaptı, çıkıntı yaptı, yoldan çıktı
oldest source: "1. sarf, masraf" [ Mukaddimetü'l-Edeb (1300 yılından önce) ] "2. dolaylı vergi, resmi işlemler için ödenen para" [ Meninski, Thesaurus (1680) ] "3. bir şeyin üretiminde kullanılan hammadde, 4. duvar örmede kullanılan kum ve kireç karışımı" [ Kamus-ı Türki (1900) ] harcamak "sarf etmek" [ Aşık Paşa, Garib-name (1330) ]
vekilharç "[Fa wakīl-i χarc] harcama yetkilisi, evin alışveriş ve ödeme işlerini yapan görevli" [ Filippo Argenti, Regola del Parlare Turco (1533) ]
harcırah "[Fa χarc-i rāh] yolluk, yol için gerekenler"
harcıalem "[Fa χarc-i ˁālam] herkesin harcı, sıra malı, banal"
Arapça χrc kökünden gelen χarc خرج "1. çıkma, harcama, masraf, 2. gereken şeyler, gereç, malzeme" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça χaraca"çıktı, dışarı çıktı, çıkış yaptı, çıkıntı yaptı, yoldan çıktı" sözcüğünün masdarıdır.
i. (Ar. ḫarc “sarfetme, masraf”tan) [Kelime aşağıdaki anlamları Türkçe’de kazanmıştır]
1. Kumun çimento veya kireç ile karıştırılmasından meydana gelen ve yapılarda taş ve tuğla örgüsünün yapıştırılmasında, duvarların sıvanmasında kullanılan, koyu bulamaç kıvâmındaki madde: Taşımış harcını gāzîleri, serdârıyle / Taşı yenmiş nice bin işçisi mîmâriyle (Yahyâ Kemal). Fazladan her bir taşı Eskişehir’in ılıca hamamı kubbesi kadar, dahası horasanla dondurulmuş ve de harcı çeşitli tılsımla karılmış (Kemal Tâhir).
2. Bir şeyin yapılmasında kullanılan öteberi: “Aşûrenin harcı bol olsun.”
3. Elbise, perde vb.ne dikilen süsleyici veya tamamlayıcı malzeme: Sırmakeş Toroğlu’ndaki dîbâsı Hint’ten, harcı Venedik’ten gelme Pembe İncili Kaftan’ı alacağım (Ömer Seyfeddin). Boncuklu harçlarla müzeyyen yavru ağzı, ikisi bir örnek bir çift ferâce… (Hâlit Z. Uşaklıgil).
4. Çiçekler ve bitkiler için özel şekilde hazırlanmış toprak. Harç karıştırmak (karmak): Bir harcı meydana getiren malzemeleri istenen kıvâma gelecek şekilde birbirine iyice yedirerek karıştırmak. … Harcı: –nin yapabileceği iş: “Tepeye çıkmak herkesin harcı değil.” “Kötülüğe kötülük her kişinin harcı, kötülüğe iyilik er kişinin harcı.” (Bir iş birinin) Harcı olmak: (O kimse o işi) Yapabilecek durumda ve yetenekte olmak, elinden gelmek: … Bu zorlu işi başarmak, Sinan ustadan gayrı pek herkesin harcı olmasa gerek (Sâmiha Ayverdi).
[1] Cement kind of mortar or other substance that hardens as it dries, used to bind, c. 1300, from Old French ciment"cement, mortar, pitch," from Latin cæmenta "stone chips used for making mortar" (singular caementum), from caedere "to cut down, chop, beat, hew, fell, slay" (from PIE root *kae-id- "to strike"). The sense evolution from "small broken stones" to "powdered stones used in construction" took place before the word reached English. Cement-mixer is from 1875.
nature as to admit of their assuming, under certain conditions, sticky, tenacious, or stone-like consistency. [Century Dictionary]
also from c. 1300 cement (v.) c. 1400, "to bind (solid bodies) together with or as with cement," from cement (n.) or Old French cimenter. The figurative sense "to unite firmly" is from c. 1600. Related: Cemented; cementing.
also from c. 1400 concrete (adj.) late 14c., "actual, solid; particular, individual; denoting a substance," from Latin concretus"condensed, hardened, stiff, curdled, congealed, clotted," figuratively "thick; dim," literally "grown together;" past participle of concrescere "to grow together," from assimilated form of com "together" (see con-) + crescere "to grow" (from PIE root *ker-(2) "to grow").
A logicians' term (opposed to abstract) until meaning began to expand 1600s (see concrete (n.)). Concrete poetry (1958), which depends much on the form or shape of its printing, is translated from terms coined independently in mid-1950s in Brazil (poesia concreta) and Germany (die konkrete Dichtung).
also from late 14c. 1520s, "that which is material or not abstract," a noun use of concrete (adj.). Meaning "a mass formed by concretion" is from 1650s, from the literal sense of Latin concretus. Hence "building material made from sand, gravel, stone chips, etc., cemented together" (1834).
[2] concrete late Middle English (in the sense ‘solidified’): from French concret or Latin concretus, past participle of concrescere ‘grow together’. Early use was also as a grammatical term designating a quality belonging to a substance (usually expressed by an adjective such as white in white paper ) as opposed to the quality itself (expressed by an abstract noun such as whiteness ); later concrete came to be used to refer to nouns embodying attributes (e.g. fool, hero ), as opposed to the attributes themselves (e.g. foolishness, heroism ), and this is the basis of the modern use as the opposite of ‘abstract’. The noun sense ‘building material’ dates from the mid 19th century.
concrete (adj.) late 14c., "actual, solid; particular, individual; denoting a substance," from Latin concretus"condensed, hardened, stiff, curdled, congealed, clotted," figuratively "thick; dim," literally "grown together;" past participle of concrescere "to grow together," from assimilated form of com "together" (see con-) + crescere "to grow" (from PIE root *ker-(2) "to grow"). A logicians' term (opposed to abstract) until meaning began to expand 1600s (see concrete (n.)).
Concrete poetry (1958), which depends much on the form or shape of its printing, is translated from terms coined independently in mid-1950s in Brazil (poesia concreta) and Germany (die konkrete Dichtung).
also from late 14c. concrete (n.) 1520s, "that which is material or not abstract," a noun use of concrete (adj.). Meaning "a mass formed by concretion" is from 1650s, from the literal sense of Latin concretus. Hence "building material made from sand, gravel, stone chips, etc., cemented together" (1834). con·crete Origin late Middle English (in the sense ‘solidified’): from French concret or Latin concretus, past participle of concrescere ‘grow together’.
Early use was also as a grammatical term designating a quality belonging to a substance (usually expressed by an adjective such as white in white paper ) as opposed to the quality itself (expressed by an abstract noun such as whiteness ); later concrete came to be used to refer to nouns embodying attributes (e.g. fool, hero ), as opposed to the attributes themselves (e.g. foolishness, heroism ), and this is the basis of the modern use as the opposite of ‘abstract’. The noun sense ‘building material’ dates from the mid 19th century.
No comments:
Post a Comment