Myths Concerning The Proclamation Of the Turkish Republic

MYTHS CONCERNING THE PROCLAMATION OF THE REPUBLIC:

 

Proposition 1: With the proclamation of the Republic on October 29, 1923, the Ottoman state and its sultanate system were definitively terminated.

False! This step had already been taken almost a year earlier. The Sultanate was abolished on November 1, 1922, legally ending the Ottoman state, and this event was celebrated as the National Sovereignty Day until 1935. In short, there is no connection between the abolition of the Sultanate and the legal end of the Ottoman state on October 29, 1923.

Proposition 2: With the proclamation of the Republic on October 29, 1923, the Caliphate also ended.

False! The Caliphate was not touched upon when the Republic was proclaimed, and the Caliphate was preserved intact. Its abolition took place five months later, on March 3. It was in 1924.

Proposition 3: Then, with the Republic, we ceased to be a religious state.

Wrong! On the contrary, we became a religious state with the Republic! During the constitutional amendments that declared the Republic on October 29, 1923, the original Constitution contained no article regarding religion, but the phrase "the religion of the state is Islam" was added as the second article.

Proposition 4: With the proclamation of the Republic on October 29, 1923, we ceased to be subjects and became citizens with the right to vote and be elected.

Wrong! Let's not count the parliament elected by election during the First Constitutional Era. Elections had already been held regularly in the Ottoman Empire since 1908. After the Second Constitutional Era, during the Ottoman period, elections were held in 1908, 1912, 1914, and 1918; and after the Ottoman Empire effectively ended in 1920, the Ottoman Empire legally ended. After the end of 1923, elections were already held and our parliamentary tradition had already begun to form.

Proposition 5: Then, with the Republic, we began holding more democratic elections.

Wrong! The 1908 elections were multi-party, pluralistic elections. They were quite democratic for their time. The 1912 elections were restricted elections under the pressure of the Committee of Union and Progress, where the opposition was not allowed to speak out; the 1914 elections were single-party elections under the Committee of Union and Progress's dictatorship. Because there was no single power center capable of controlling and dominating everything during the power vacuum of the Armistice period, the 1919 and 1920 elections, like the 1908 elections, were multi-vocal, competitive, and pluralistic. The 1923 elections are somewhat similar to the 1912 elections. Among the 287 parliamentary seats, no opposition member was elected, and only two independents were elected with considerable difficulty. After the proclamation of the Republic, the elections of 1927, 1931, 1935, 1939, and 1943 were all single-party elections. No opposition party or independent candidate without the consent and approval of their party could be elected, nor could they even run for office. Except in 1943, as many candidates as were required were nominated, and all were automatically elected. This was not an election, but an appointment. In short, no regulations were made regarding citizens' rights to vote or be elected on October 29th.

Proposition 6: A brand new Constitution was enacted when the Republic was declared.

False! The Republic was enacted by amending only six articles of the Constitution adopted by the Parliament on January 20, 1921: Articles 1, 2, 4, 10, 11, and 12.

Proposition 7: The constitutional amendments were highly democratic, modern, and guaranteed the rights and rights of citizens.

False! None of these six articles relate to democracy, citizens' rights, and law. They are entirely formal amendments. In the original Constitution, the first article stated, "Sovereignty rests unconditionally with the nation. The method of administration is based on the principle that the people personally and effectively manage their destiny." This part of the text was retained, and a sentence was added to state, "The form of government of the Turkish state is a republic." As mentioned above in the third proposition, the second article was amended to include the statement that the state religion is Islam. The amendments to articles 4, 10, 11, and 12 concern technical matters defining how the President and Prime Minister will be elected. These articles stipulate that the President will be elected by Parliament from among its members, that, as head of state, he will chair the Council of Ministers as deemed necessary, that the President of the Council of Ministers will be elected by the President, and that the deputies will be elected by the Prime Minister.

Proposition 8: With the proclamation of the Republic on October 29, 1923, we had, for the first time, an elected head of state, for the first time, a Prime Minister, and for the first time, elected ministers.

Wrong! The 1921 Constitution adopted the parliamentary system of government. Parliament held both legislative and executive powers. The Speaker of Parliament, elected by parliament, was also the head of state, the head of the legislature, and the head of the executive. Following the amendments made on October 29, the powers were separated. The Speaker of Parliament became the head of the legislature, that is, Parliament, while the newly created office of President became the head of the executive and the head of state. In other words, while previously the head of three institutions, he transferred one and retained the other two. The office of Prime Minister already existed. From July 8, 1922, he was directly elected by Parliament. With the technical change in the method of election mentioned in the previous proposition, instead of being elected by Parliament, the principle of direct appointment by the President was adopted. In short, the method of election changed. The Presidential appointment was adopted while the Parliament as a whole elected. Ministers had already been elected individually within Parliament since its inauguration on April 23, 1920. With technical changes to the election method, they began to be appointed by the Prime Minister. In short, under the Parliamentary Government system, the head of state, the prime minister, and all ministers were elected. The constitutional amendments of October 29, 1923, introduced the principle of election for the president, while the prime minister and ministers were appointed. In short, the January 20, 1921 Constitution had already established the fundamental principles, declaring the Republic without specifying its name with its first article, which stated, "Sovereignty rests unconditionally with the people. The method of administration is based on the people personally and actively administering their destiny." What was done on October 29, 1923, was merely to name the system already declared, stating, "The form of government of the Turkish state is a republic."

Ahmet Demirel [1]

"CUMHURİYET’İN İLANI ÜZERİNE DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR:

Önerme 1: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilânıyla birlikte Osmanlı devleti ve onun padişahlık sistemi kesin bir biçimde sona erdirildi.

Yanlış! Bu adım neredeyse bir yıl önce zaten atılmıştı. Saltanat 1 Kasım 1922’de kaldırıldı, Osmanlı devleti hukuken sona erdi ve bu durum 1935’e kadar Hâkimiyet-i Milliye Bayramı olarak kutlandı. Kısacası saltanatın kaldırılması ve Osmanlı devletinin hukuken sona ermesiyle 29 Ekim 1923 arasında herhangi bir ilişki yoktur.

Önerme 2: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilânıyla birlikte Halifelik de sona ermiş oldu.

Yanlış! Cumhuriyet ilân edilirken halifeliğe dokunulmadı ve Halifelik olduğu gibi korundu. Kaldırılması beş ay sonra, 3 Mart 1924’tedir.

Önerme 3: O zaman Cumhuriyetle birlikte din devleti olmaktan kurtulduk.

Yanlış! Üstelik tam da aksine Cumhuriyetle birlikte dini devlet olduk! 29 Ekim 1923’te Cumhuriyeti ilân eden Anayasa değişiklikleri sırasında, Anayasanın orijinal halinde dinle ilgili herhangi bir madde bulunmazken, Anayasa'ya ikinci madde olarak “devletin dini İslamdır” ifadesi eklendi.

Önerme 4: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilânıyla birlikte tebaa olmaktan çıkıp seçme ve seçilme hakkı olan vatandaşlara dönüştük.

Yanlış! Haydi, Birinci Meşrutiyet’te seçimle gelen Meclisi saymayalım. Osmanlı devletinde seçimler zaten 1908’den beri düzenli olarak yapılıyordu. İkinci Meşrutiyet’ten sonra, Osmanlı döneminde 1908, 1912, 1914 ve 1918’de; Osmanlı fiilen sona erdikten sonra da 1920’de, Osmanlı devleti hukuken sona erdikten sonra da 1923’te seçimler zaten yapılmış ve bir parlamenter geleneğimiz zaten oluşmaya başlamıştı.

Önerme 5: O zaman Cumhuriyetle birlikte daha demokratik seçimler yapmaya başladık.

Yanlış! 1908 seçimleri çok partili çoğulcu bir seçimdi. Çağına göre de olukça demokratik bir seçim oldu.1912 İttihat Terakki’nin baskısı atında muhalefetin sesinin çıkmasına izin verilmeyen kısıtlı bir seçim oldu; 1914 seçimleri İttihat ve Terakki’nin diktatörlüğü altında tek partili bir seçim oldu. Mütareke dönemindeki iktidar boşluğu ortamında her şeyi kontrol edip her şeye hükmedecek herhangi bir güç odağı olmadığından 1919 ve 1920 seçimleri de aynı 1908 gibi çok sesli, yarışmalı, çoğulcu seçimler oldu. 1923 seçimleri bir ölçüde 1912 seçimine benzer. Toplam 287 milletvekili arasında seçilmeyi başarabilmiş herhangi bir muhalif milletvekili olmadığı gibi sadece iki bağımsız bin bir güçlükle meclise seçilebilmişti. Cumhuriyetin ilanından sonra 1927, 1931, 1935, 1939 ve 1943 seçimleri de tek partili seçimlerdi. Hiçbir muhalif ve partinin izni ve onayını almamış bağımsız seçilemediği gibi aday bile olamadı. 1943 hariç kaç milletvekili seçilecekse o kadar aday gösterildi ve hepsi otomatik olarak milletvekili seçildi. Söz konusu olan seçim değil tayindi. Kısaca 29 Ekim'de vatandaşın seçme ve seçilme hakları konusunda herhangi bir düzenleme yapılmadı.

Önerme 6: Cumhuriyet ilân edilirken yepyeni bir Anayasa yapıldı.

Yanlış! Cumhuriyet Meclis’te 20 Ocak 1921’de kabul edilen Anayasa’nın sadece 6 maddesi yani, 1, 2, 4, 10, 11 ve 12. maddeleri değiştirilerek yapıldı.

Önerme 7: Yapılan Anayasa değişiklikleri son derece demokratik, çağdaş, vatandaşın hak ve hukukunu güvence altına alan değişikliklerdi.

Yanlış! Bu altı maddenin hiçbiri demokrasiyle, vatandaş hak ve hukuku ile ilgili değildir. Tamamen şekille ilgili değişikliklerdir. Anayasanın orijinal halinde birinci maddede “Hâkimiyet, bilakaydüşart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir” deniyordu. Metnin bu kısmı olduğu gibi korundu ve bir cümle eklenerek “Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir” dendi. Yukarıda üçüncü önermede belirttiğim üzere ikinci madde değiştirilerek buraya devletin dininin İslam olduğu yazıldı. 4., 10., 11. ve 12. maddelerdeki değişiklikler ise Cumhurbaşkanının ve Başbakanın nasıl seçileceğini tanımlayan teknik konularla ilgili maddelerdir. Bu maddeler, Cumhurbaşkanının Meclis tarafından ve meclis üyeleri arasından seçileceğini, devlet başkanı sıfatıyla gerekli gördükçe vekiller heyetine başkanlık edeceğini, vekiller heyeti başkanının cumhurbaşkanı tarafından, vekillerin ise başvekil tarafından seçileceğini hükme bağladı.

Önerme 8: 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilân edilince ilk defa seçimle gelen bir devlet başkanımız, ilk defa seçimle gelen bir Başbakanımız ve ilk defa seçimle gelen bakanlarımız oldu.

Yanlış! 1921 Anayasası Meclis Hükümeti yöntemini benimsemişti. Meclis hem yasama hem de yürütme yetkilerini elinde tutuyordu. Meclis içinde yapılan seçimle gelen Meclis Başkanı da hem devletin başkanı, hem yasamanın başkanı, hem de yürütmenin başkanıydı. 29 Ekim’de yapılan değişiklikten sonra kuvvetler ayrıldı. Meclis Başkanı sadece yasamanın yani Meclis’in Başkanı oldu, yeni oluşturulan Cumhurbaşkanlığı makamı ise yürütmenin ve aynı zamanda devletin başkanı oldu. Yani daha önce üç kurumun başkanı iken birini devretti diğer ikisini korudu. Başbakanlık makamı zaten vardı. 8 Temmuz 1922’den itibaren de doğrudan Meclis tarafından seçiliyordu. Bir önceki önermede belirttiğim seçilme şeklindeki teknik değişiklikle artık Meclis tarafından seçilmek yerine doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından tayin edilmesi esasına geçildi. Kısaca seçilme şekli değişti. Bir bütün olarak Meclis seçerken Cumhurbaşkanı tarafından atanması benimsendi. Bakanlar da 23 Nisan 1920’de Meclis açıldığından beri zaten Meclis içinde teker teker seçiliyorlardı. Seçilme şeklindeki teknik değişikliklerle Başbakan tarafından tayin edilmeye başladılar. Kısaca Meclis Hükümeti sisteminde devlet başkanı da, başbakan da, bakanlar da seçimle geliyordu. 29 Ekim 1923 Anayasa değişiklikleriyle sadece Cumhurbaşkanının seçimle gelmesi Başbakan ve Bakanların ise atanması esasına geçildi. Kısacası zaten 20 Ocak 1921 Anayasası zaten esası koymuş ve “hâkimiyet, bilakaydüşart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir” şeklindeki birinci maddesiyle adını belirtmeden Cumhuriyeti zaten ilân etmişti. 29 Ekim 1923’te yapılan sadece “Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir” demek suretiyle önceden zaten ilân edilmiş olan sistemin adını koymak oldu.

Önerme 9: Olsun. Yine de kabine sistemine geçilmesi radikal bir adımdır. Bunu o güne kadar kimse akıl edememiştir.

Yanlış! Cumhuriyetin ilânından yaklaşık iki sene önce, 24 Kasım 1921’de Birinci Meclis’teki muhalefet Meclis hükümeti sisteminden artık vazgeçilerek kuvvetler ayrılığının benimsenmesini ve kabine sistemine geçilmesini istemiştir. Muhaliflerin hazırladığı 18 maddelik önerinin 10. maddesine göre Meclis doğrudan bir Başbakan seçecekti. Meclis’in doğrudan seçtiği Başbakan, milletvekilleri arasından bakanları seçecek ve Meclis’in güvenoyuna başvuracaktı. 11. maddeye göre Başbakan başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, iç ve dış politikanın yürütücüsü olacak, kararlarından onaylanması gerekenler, Meclis tarafından seçilen (Cumhurbaşkanı niteliği taşıyan) Meclis Başkanı’nın onayına sunulacaktı. Bu kararlar Meclis Başkanı tarafından 48 saat içinde “imza veya iade” edilecek, bu süre zarfında imza edilmeyen kararları Bakanlar Kurulu doğrudan yürütebilecekti (Madde 5). Bakanlar, Bakanlar Kurulu’nun genel siyasetinden ortak, kendi bakanlıklarına ait işlerden ise ayrı ayrı, Meclis’e karşı sorumlu olacaktı (Madde 13). Meclis Başkanı tarafından kabul edilen Bakanlar Kurulu kararlarından da doğrudan doğruya Bakanlar Kurulu sorumlu olacaktı. Meclis Başkanlığı ise ismi belirtilmeden Cumhurbaşkanlığı gibi onay ve iade yetkisi olan ama siyaseten kararların sorumluluğunu taşımayan bir makam haline getiriliyordu (Madde 6).

İktidarı destekleyen milletvekilleri bu teklife şiddetle karşı çıktılar. Örneğin, İzmir Mebusu Mahmut Esat (Bozkurt) Bey kuvvetler ayrımının, uygulandığı ülkelerin hiçbirinde başarıya ulaşmadığını ve kısır kaldığından söz etti, güç politikasının teorisyeni Machiavelli’ye atıfta bulunmayı da ihmal etmedi ve “Machiavelli diyor ki, milletlerin hakkını gasp etmek için milletleri çiğnemek için onları bölünüz. Tefrikaya düşürünüz. Bendeniz diyorum ki efendiler, hürriyeti ve milletlerin hâkimiyetini kurmak istiyorsak kuvvetleri ayırmayalım” dedi

Mustafa Kemal Paşa da teklifi ve kuvvetler ayrılığı ilkesini şiddetle eleştiren çok uzun bir konuşma yaptı ve şöyle dedi: “Gerçekte, tabiatta, dünyada, kuvvetlerin bölünmesi diye bir şey yoktur. Önemli olan idaredir. Hükümet, idareden daha az bağımsız ve daha az önemlidir. Bütün ihtilallerde hükümet düşürülmüş, fakat idare devam etmiş, hükümet türlü şekiller almıştır. Bunu göz önünde tutan bilginler, asıl idare kuvvetini bağımsız tutacak olan ‘stratum administrative’i buldular. Tarihin gösterdiği üzere, ancak bu idare şekli insanlığın mutluluk ve gerçek güvenini sağlayabilecektir. İncelemelerine göre bu Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti demektir.”

Muhalefetin bu önerisi reddedilirken, aradan daha üç yıl geçmeden bu önerideki değişikliklerle hemen hemen aynı olan 29 Ekim 1923 değişiklikleri nasıl oldu da bu kez iktidar tarafından önerilip kabul edildi? Çok basit. İlk mecliste güçlü bir muhalefet verdi. Mustafa Kemal Paşa da o sırada hem yasamanın, hem yürütmenin hem de devletin başkanıydı. Yürürlükteki kanunlar çerçevesinde istediği milletvekilini bakan seçtirmek hakkını elinde tutuyordu, Başkumandanlık Kanunu çerçevesinde verdiği eminler birer kanun niteliği taşıyordu. Böylesine güçlü bir konumdayken ve Meclis’te ciddi bir muhalefet varken yetkilerini paylaşmak istemedi. 1923 seçimlerinden sonra muhalefet tamamen tasfiye edilip, muhalifi olmayan bir Meclis oluşunca, 29 Ekim 1923’te bu kez Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları kabine sistemine geçilmesini önerdiler ve kabine sistemine geçildi.

Önerme 10: Olsun yine de 29 Ekim 1923 çok önemli bir tarihtir.

Doğru. Sembolik olarak evet. Sistemin adı konmuştur; onun için de önemlidir. Ama gündelik hayat ve siyasi hayat bakımından bakılırsa 29 Ekim’in bir ay öncesiyle bir ay sonrası arasında hiçbir fark yoktur. Hayat ve siyaset aynı şekilde devam etmiştir. Fiili hayat açından bakılırsa mesela Saltanatın kaldırıldığı 1 Kasım 1922’nin veya İkinci Meşrutiyet’in ilân edildiği 23 Temmuz 1908’in bir hafta öncesi ile bir hafta sonrası arasında çok önemli farklar vardır. Hayat ve siyaset aynı şekilde devam etmemiş, değişmiştir. Tam da bu nedenle onlar da 1935'e kadar bayram olarak kutlanmıştır.

----

[1] Ahmet Demirel            

Ahmet Demirel was born in Trabzon in 1957. After completing his secondary education at Darüşşafaka High School in 1976, he graduated from the Department of Political Science at Boğaziçi University's Faculty of Administrative Sciences in 1980. He completed his master's degree at the same university's Institute of Social Sciences and then his doctorate in 1993. He became an associate professor in 2003 and a full professor in 2012. Demirel, who retired from the Faculty of Political Science at Marmara University in 2017, continues his work on Turkey's recent political history. In addition to this book, our publishing house has published his books: Opposition in the First Parliament: The Second Group (1994), Deputies of the First Parliament: Elections During the National Struggle (2010), The Rise of the Single Party (2012), The Power of the Single Party (2013), and Salâhattin Köseoğlu's Memoirs of the National Struggle (2017). İsmet İnönü's book Notebooks (1919-1973) was published in 2001, Nihat Erim's book Diaries (1925-1979) was published by Yapı Kredi Publications in 2005; Mustafa Kemal's Opponents in the First Parliament in 2013, and Unknown Facts of the History of the Republic were published by Ufuk Books in 2014. Their book, The First Parliamentary Survey: What the First-Term TBMM Members Expect from the Future, which they prepared together with Mete Tunçay and Yücel Demirel, was also published by TBMM Publications in 2004.