Word Origin | Baş, Saç, Kaş, Göz, Kirpik, Ağız, Dudak, Diş, Dil, Kulak, Yanak

Word Origin | Baş, Saç, Kaş, Göz, Kirpik, Ağız, Dudak, Diş, Dil, Kulak, Yanak. Mostly with origins in old Turkish and its dialects. English expressions also trace back to old English.[1][2][3][4]

Mavi Boncuk |

Baş: head EN[1];  OldTR: [ Orhun Yazıtları, 735]
başlıgıg yükündürmiş tizligig sökündürmiş [başlıya baş eğdirdi, dizliye diz çöktürdü]TTü: [ Meninski, Thesaurus, 1680]

baş ucinde, baş üstine, baş çauş, baş vekil, baş kaldırmak, baş virmek, baştan çikarmak, başa çikmak, baştan başa, baştan başlamak, başın alup gitmek, er başi, bölük başi, oda başi, yüz başi

TTü: [ Ahmet Vefik Paşa, Lugat-ı Osmani, 1876]
başlı başına, dağ başı, kendi başına, köprü başı, üst baş (kıyafet), yaşlı başlı, adam başı (beher), saat başı, dik başlı, baş parmak

oldTR baş kafa, (mec.) lider, reis

Similar:ağırbaşlı, baş vurmak, başabaş, başaşağı, başbakan, başbaşa, başhemşire, başıboş, başıbozuk, başkaldırı, başlıca, başlık, başrol, başucu, başvekil, başyapıt, binbaşı, bölücübaşı, büyükbaş, canla başla, çeribaşı, dağbaşı, demirbaş, onbaşı, sallabaş, sıkmabaş, yüzbaşı
Bu maddeye gönderenler: başak, başar- (becer-), başat, başbuğ, başka, başkan, başkent, başla- (başlangıç), başvuru, ocakbaşı, subaşı.

Saç: OldTR: saç;  hair EN[2] "insan başındaki saç" [ Orhun Yazıtları, 735]
bunca bodın saçın kulkakın bıçdı
oldTR saç

Kaş: OldTR: kaş "kaş" [ Orhun Yazıtları, 735]
bodunum közi kaşı yablak boltaçı tip [halkımın kaşı gözü hasta olacak deyip]OldTR: kaş/kawş "kaş; yarın ve her şeyin kıyısı" [ Divan-i Lugat-it Türk, 1070] oldTR kāş

Göz: OldTR: [ Orhun Yazıtları, 735]; eye EN[3]
körir közüm körmez teg [görür gözüm görmez gibi] bilir biligim bilmez teg boldıOldTR: közlemek "göz atmak" [ Divan-i Lugat-it Türk, 1070]
oldTR köz görme organı fromATü *kör
Not: OldTR sonseste standart olan r > z evrimi için karş. kuduz, semiz, deniz, domuz, töz vb.

Similar: göz doldurmak, gözaltı, gözcü, gözdağı, göze girmek, gözkulak olmak, gözlemek, gözlenmek, gözletmek, göztaşı, gözü kara, gözüpek

Similar root: gör- (göre, görenek, görev, görgü, görkem, görsel, görümce, görüngü, göster-, gözet-, gözgü, gözük-, güzel), göze, gözenek, gözlem, gözlük, köstebek, tepegöz

Kirpik: OldTR: kirpik [ Uygurca metinler 1000]
KTü: [ Codex Cumanicus, 1300]
Kirpi: palpebrae [kirpik]
oldTR kirpik 

Ağız: OldTR: agız "a.a." [ Irk Bitig, 900]; mouth EN [4]
Böri agzı ämsimiş [kurdun ağzı zehirliymiş?] oldTR ağız

Similar: ağızlık, aslanağzı, yol ağzı

Dudak: OTü: tutak "gaga" [ İbni Mühenna, Lugat, 1300 ]
KTü: [ Codex Cumanicus, 1300] Totak: labium [dudak].OldTR tut- +gAk tut-

Diş: OldTR: tış "a.a." [ Yenisey Yazıtları, 800] oldTR tış fromOldTR *tı- dişlemek, dişiyle parçalamak +Iş

Similar: diş bilemek, dişçi, dişlemek, dişlenmek, dişletmek, dişli, fildişi, süt dişi dişbudak, dişlek, dit- (didik)

Dil: 1 oldTR tıl; 2 from Fa dil دل yürek

Kulak: OldTR: [ Orhun Yazıtları, 735]
bunca bodın saçın kulkakın bıçdı [bunca halk saçını kulağını kesti]KTü: [ Codex Cumanicus, 1300] Chulag: auris. oldTR kulkak/kulğak kulak, işitme organı

Similar: deniz kulağı, kulakçık, kulaklık, telekulak

Yanak: OldTR: yaŋak "iki yanın her biri, çene kemiğinin iki kanadı" [ Divan-i Lugat-it Türk, 1070] oldTR yaŋak from OldTR yan+Ak

Çene: çāne [ Ebu Hayyan, Kitabü-l İdrak, 1312]
from Persian çāne چانه a.a. fromEFa çanu- a.a. fromIE genu

Persian çāna zadan (= çene çalmak). Aynı kökten Ger kinn-  EN chin.

Similar: çenebaz

Gamze: "göz kırpma" [ Seyf-i Sarayî, Gülistan tercümesi, 1391]
"... işve ile bakma" [ Meninski, Thesaurus, 1680]
ġamze: göz kıpmak, göz kakmak. Nictatio, nictus oculi. Item aspectus amorosus."a.a." [ Kamus-ı Türki, 1900]
ġamze: 1. göz kıpma, gözle işaret, 2. naz ve şivei dilberane ile kirpik süzerek bakma.[ TDK, Türkçe Sözlük, 1. Baskı, 1945]

Gamze: çenede veya yanaklarda gülümserken beliren çukurluk
from Ar ġamza ͭ غمزة  [#ġmz faˁlaͭ mr.] göz kırpma, işve fromAr ġamaza غمز 1. sıktı, çimdikledi, (göz vb.) kırptı, 2. biri aleyhine kötü söz söyledi

Gammaz: fromAr ġammāz غمّاز  [#ġmz faˁˁāl mesl.] 1. göz kırpan, 2. biri aleyhine kötü söz söyleyen from Ar ġamaza غمز 1. göz kırptı, 2. biri hakkında kötü söz söyledi.  [ Mukaddimetü'l-Edeb, 1300]

[1] Head: Old English heafod "top of the body," also "upper end of a slope," also "chief person, leader, ruler; capital city," from Proto-Germanic *haubudam (cognates: Old Saxon hobid, Old Norse hofuð, Old Frisian haved, Middle Dutch hovet, Dutch hoofd, Old High German houbit, German Haupt, Gothic haubiþ "head"), from PIE *kaput- "head" (cognates: Sanskrit kaput-, Latin caput "head").

[2] Hair: Old English hær "hair, a hair," from Proto-Germanic *khæran (cognates: Old Saxon, Old Norse, Old High German har, Old Frisian her, Dutch and German haar "hair"), perhaps from PIE *ghers- "to stand out, to bristle, rise to a point" (cognates: Lithuanian serys "bristle;"

[3] Eye: c. 1200, from Old English ege (Mercian), eage (West Saxon) "eye; region around the eye; apperture, hole," from Proto-Germanic *augon (cognates: Old Saxon aga, Old Frisian age, Old Norse auga, Swedish öga, Danish øie, Middle Dutch oghe, Dutch oog, Old High German ouga, German Auge, Gothic augo "eye").  

[4] Mouth: Old English muþ "mouth, opening, door, gate," from Proto-Germanic *munthaz (cognates: Old Saxon, Old Frisian muth, Old Norse munnr, Danish mund, Middle Dutch mont, Dutch mond, Old High German mund, German Mund, Gothic munþs "mouth"), with characteristic loss of nasal consonant in Old English (compare tooth, goose), from PIE *mnto-s (cognates: Latin mentum "chin"). In the sense of "outfall of a river" it is attested from late Old English; as the opening of anything with capacity (a bottle, cave, etc.) it is recorded from c. 1200. Mouth-organ attested from 1660s.